De psychiatrie heeft in de tweede helft van de 20ste eeuw een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Dat heeft tot doorbraken geleid op het gebied van zowel wetenschap als klinische praktijk. De biologische en psychologische kennis van psychische stoornissen is snel toegenomen. De stammenstrijd tussen de biologische en psychologische verklaringsmodellen is vervangen door onderzoek naar gen-omgevingsinteracties. Voor het eerst sinds eeuwen worden psychiaters nu opgeleid in een vak waarin het instituut niet meer vanzelfsprekend centraal staat.

Daarbij zijn vele beloftes echter niet waargemaakt. Psychische stoornissen, en diegenen die deze behandelen, zijn nog steeds verbonden met stigma. Er is een sterke verdeeldheid over een aantal sleutelzaken, zoals wat de grenzen van het vak zijn en of de psychiatrie dient te worden bedreven vanuit een ambitieuze visie op sociale inclusie of dat het vakgebied zich juist moet beperken tot het medische domein. Psychische aandoeningen hebben nog steeds een te lage prioriteit, zeker in ontwikkelingslanden. Diagnostische classificatiesystemen zoals dsm en icd zijn arbitrair en omstreden.

Een aantal toonaangevende auteurs uit voornamelijk de vs en het vk, onder wie Murray, McGuffin, Jaffe en Beck, die inmiddels hun pensioenleeftijd naderen of al lang bereikt hebben, belichten in dit boek de ontwikkelingen van de afgelopen 50 jaar in een reeks persoonlijk geschreven essays. Ze hebben er met merkbaar plezier aan geschreven en het resultaat mag er dan ook wezen. Dit zijn inderdaad auteurs die erbij waren, de psychiatrie hebben vormgegeven, kritisch durven terugblikken en met wijsheid aanbevelingen doen over hoe de psychiatrie verder kan komen en wat er nodig is voor het opleiden van toekomstige psychiaters.

En als wijsheid inderdaad met de jaren komt, dan is wijsheid interdisciplinair. Vergelijkbare thema’s komen voor in hoofdstukken met totaal uiteenlopende invalshoeken, zoals genetica, sociale psychiatrie, psychotherapie en farmacotherapie. Auteurs beschrijven hoe de psychiatrie zich van een breed psychosociaal domein heeft verengd tot neuro­science, waarbij juist de inzichten vanuit die neuroscience, met name de epigenetica, de omgeving weer een plek geven. Zij beschrijven ook de ontwikkeling van een generieke naar een diagnosespecifieke psychiatrie en pleiten voor een herwaardering van het generieke. Ik heb al lezend veel nieuws geleerd over hoe belangrijke ontdekkingen zijn gedaan, soms terloops, andere keren door doelgericht blijven zoeken.

Dit boek is een aanrader voor allen die de tijd willen nemen voor reflectie op het vak. Het blikt terug op een turbulente tijd en helpt de agenda voor de psychiatrie van de toekomst vorm te geven. Van harte aanbevolen!

R. Keet