De redactie van het Tijdschrift voor Psychiatrie besteedde in het julinummer aandacht aan zowel ‘crustatieve zorg’ als ‘palliatieve psychiatrie’. Ik reageer op het artikel van Havenaar: ‘Palliatieve psychiatrie; een verkenning’.

Ik vind de WHO-definitie van ‘palliatieve zorg’ ingewikkeld. Het gaat zowel om een ‘levensbedreigende aandoening’ als ‘ levensbedreigende kwetsbaarheid’. Dit laatste betekent volgens mij: kwetsbaar, eventueel met hoog risico op, voor het ontstaan van een levensbedreigende aandoening/complicatie van een somatische aandoening. Aan risico’s/kwetsbaarheden ga je niet dood, in tegenstelling tot levensbedreigende aandoeningen.

Het is in de psychiatrie ingewikkeld: welke psychiatrische ziekte is dodelijk? Depressie is niet dodelijk, wel een (hoog) risico/kwetsbaarheid voor suïcide/hart- en vaatziekte (HVZ). Die suïcide kun je aan overlijden, maar is geen ‘aandoening/ziekte’. HVZ kan weer leiden tot een hartinfarct (bijv.), waar je weer wel aan kan overlijden.

Bij crustatieve zorg vermijdt men, zoals terecht gesteld wordt, de term ‘palliatief’ en daarmee ook dit dilemma. Het is volgens mij daardoor wezenlijk iets anders dan palliatieve zorg en wordt er terecht van onderscheiden. Figuur 2 in het artikel zet dan ook helder de vier vormen van zorg naast elkaar, maar laat in het midden wat ‘palliatieve psychiatrie’ dan is.

Mijn vraag/suggestie: zou het niet overzichtelijker zijn om ‘palliatieve psychiatrie’ niet te gebruiken, maar te spreken van ‘palliatieve zorg in de psychiatrie’? ‘Palliatieve zorg’ komt voor psychiatrische patiënten in aanmerking als er een ongeneeslijke/op korte termijn levensbedreigende somatische aandoening ontstaat (ongeacht de oorzaak). Dat is dan ‘palliatieve zorg in de psychiatrie’, wat weer net iets anders is als ‘palliatieve psychiatrie’, volgens mij.

Antwoord aan Sonnen

Ik dank Sonnen voor zijn bijdrage aan de discussie. Hij helpt daarmee het belang van palliatieve interventies in de psychiatrie onder de aandacht te brengen en dit beter af te bakenen. Zijn inbreng nodigt mij uit een paar zaken te verhelderen.

De belangrijkste is dat ik, in aansluiting bij de internationale literatuur, palliatieve zorg ook in de psychiatrie, als een continuüm beschouw, dat over het gehele spectrum van de behandeling een plaats kan hebben. Dit kan naast en gelijktijdig met curatieve zorg. In die zin zijn paracetamol bij pijn en diazepam bij angst in wezen palliatief.

Sonnen pleit expliciet voor het reserveren van de term ‘palliatieve zorg’ voor de (pre)terminale fase. Dat sluit weliswaar aan bij het dagelijks gebruik van de term ‘palliatieve zorg’, maar opent wel de deur naar de semantische problemen waar Sonnen over struikelt. Wanneer is een ziekte dodelijk? Aan een hartinfarct kun je overlijden (door zuurstofgebrek in de vitale organen), net als aan depressie (door suïcide of metabole complicaties). Bij zowel somatische als psychiatrische aandoeningen wordt het overlijdensrisico meestal bepaald door de complicaties en niet per se direct door de ziekte zelf.

Sonnens redenering leidt volgens mij af van het belang van de inzet van palliatieve interventies als reëel en humaan alternatief voor zinloze curatieve interventies of euthanasie in ons vak, en dat niet alleen bij patiënten met een ongeneeslijke, of op korte termijn levensbedreigende somatische aandoeningen. Ongeacht welke termen we daarvoor kiezen.

Johan Havenaar, psychiater, FACT GGZ Ingeest, Amsterdam.

Correspondentie

Johan Havenaar (j.havenaar@gmail.com).