Dit handboek en dit werkboek zijn bedoeld voor cursusleiders van de ‘Vroeger en verder’-training, die zich richt op patiënten met vroegkinderlijk trauma (vkt). Het doel van de cursus is om middels psycho-educatie, vaardigheidstraining en cognitieve therapie de klachten van de patiënten te verminderen. De cursus is gebaseerd op het behandelprotocol van Caron Zlotnick.

Het werkboek en handboek zijn verschillend. In het werkboek staan teksten, in het handboek vindt u afdrukken van de sheets, en oefeningen.

Behandeld in de diverse sessies worden slaapproblemen, dissociatieve symptomen, overmatige emoties, technieken ter afleiding, zelftroost, ontspanning en veiligheid, een crisisplan, negatieve cognities, woede en assertiviteit, schuld en schaamte, en lichaamsbeleving. Al deze verschillende aspecten, die veel voorkomen bij patiënten die vroeger misbruikt of mishandeld zijn geweest, komen uitgebreid en in gewone taal aan de orde. Het zijn ook technieken die veel kunnen betekenen voor deze patiënten. Maar ook bij patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis zouden ze goed toegepast kunnen worden. Het is natuurlijk wel zo dat patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis ook vaak een fase van vkt meegemaakt blijken te hebben, dus er is overlap.

Opvallend vind ik dat er bij het hoofdstuk over ontspanningsoefeningen niet wordt gewaarschuwd voor herbelevingen als de ontspanning geheel bereikt is. Bij patiënten met een posttraumatische stressstoornis komt dat nogal vaak voor.

Het gehele werkboek staat vol met handig bruikbare technieken die zeker in cursusverband goed toegepast kunnen worden, ook door ggz-medewerkers zoals verpleegkundigen en basispsychologen. In dit opzicht is het werkboek een goed hulpmiddel bij de cursussen die de schrijvers in Nederland opgezet hebben.

Het handboek is een wat ander verhaal. De reden van uitgave hiervan is me een raadsel. Natuurlijk is het handig de dia’s van de presentaties van de cursus en de korte instructies voor de patiënten in een boekvorm te kunnen presenteren. Helaas echter heeft de uitgever niet gekeken wat het voor de zichtbaarheid van de afgedrukte dia’s betekende om er drie per pagina af te drukken. Sommige dia’s zijn nog te lezen, maar andere zijn met zulke kleine letters afgedrukt dat de tekst onleesbaar is geworden. Het handboek is daardoor een wat overbodige toevoeging. Óf de uitgever had de moeite kunnen nemen ze in een A4-formaat af te laten drukken, óf de gehele uitgave had overbodig kunnen zijn, en de PowerPointdia’s en instructies hadden, met copyright, tijdens de cursus aangeboden kunnen worden.

Kortom: het werkboek een prima opzet, het handboek een overbodige uitgave.

H. Rohlof, psychiater-psychotherapeut, Leiden