Vier geheimen liggen volgens Sederer in het volle zicht. Hij draagt het boek op aan ‘pilgrims and problem solvers around the world’. Het idee dit boek te schrijven ontstond dan ook tijdens een pelgrimstocht naar Santiago de Compostella. Wanneer iemand 8 uur per dag aan het lopen is, is er voldoende tijd voor contemplatie. Hij kwam uit op 4 fundamentele waarheden, gebaseerd op lange ervaring als behandelaar en specialist public health. Zijn 4 geheimen zijn: 1. gedrag heeft een doel; 2. kracht van hechting; 3. minder is meer en 4. chronische stress is de vijand.

1. Gedrag heeft een doel. Sederer staat stil bij patiënten die nega­-tieve gevoelens of zelfs aversie bij de behandelaar oproepen, bijvoorbeeld door claimend, eisend, manipulerend of zelfdestructief gedrag. Hij nodigt ons uit niet alleen te begrijpen wat het doel van de patiënt is, hoe inadequaat deze dat ook uit, maar vooral ook te blijven investeren in de therapeutische relatie, waarbij motiverende gespreksvoering een belangrijk hulpmiddel is.

2. Kracht van hechting. Als een kind een veilige hechting heeft in de vroege jeugd, ontwikkelt een persoon weerbaarheid voor de beproevingen van het leven. Bij een onveilige hechting zijn er drie varianten: vermijding, overmatige angst of desorganisatie. De taak van de professional is bij patiënten met een onveilige hechting diepgaand te investeren in de therapeutische relatie.

3. Minder is meer. Sederer grijpt terug naar de artseneed: First, do not harm. Hij werkt dit onder andere uit voor antipsychotica, waarbij tegen de evidence van bijvoorbeeld de CATIE-studie in een wildgroei is ontstaan van de zogenaamde me-toomiddelen, terwijl alleen clozapine echt bewezen meerwaarde heeft.

4. Chronische stress is de vijand. De kwetsbaarheid voor stress is iets wat de ene generatie overdraagt op de volgende, onder andere door epigenetica. Deze cyclus valt te doorbreken, vanuit het besef dat omgevingsfactoren en leefstijl de belangrijkste determinanten zijn van geestelijke gezondheid. Psychiatrische behandeling gaat daarom ook over huisvesting, voedsel, rechtvaardigheid, opleiding en werk. Je kan direct beginnen met (het bevorderen van) bewegen, goede slaap, een gezond dieet en stoppen met roken.

Al met al een mooi en wijs geschreven boek, voor ons beiden. Mij als psychiater (RK) helpt het bij stagnerende complexe behandelingen en de communicatie hierover met ons team. En op mij als ervaringsdeskundige (NB) heeft het boek een diepe indruk gemaakt en een stukje vertrouwen teruggegeven in de ggz. Na 12 jaar te hebben gespendeerd in de ouderwetse psychiatrie en de volle duisternis ervan te hebben ervaren, is dit boek mooie en hoopvolle literatuur. Het boek deelt filosofische handvatten en levens­lessen, die ik toepas in het dagelijks leven.

R. Keet, psychiater, Alkmaar, N. Beemster, ervaringsdeskundige, Alkmaar