Deze derde editie van het handboek voor ‘ziekenhuispsychiatrie’ is een lijvig boek van zo’n 1700 bladzijden. Het ziekenhuispsychiatrieteam van Harvard Medical School heeft een zeer breed opgezet en ruim gedocumenteerd boek geschreven. Het boek is geheel geactualiseerd als het gaat om de ontwikkelingen op het gebied van de gezondheid.

Op twintig punten hebben de auteurs ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Dit zijn gebieden die de ontwikkeling van de gezondheidszorg reflecteren: de grotere autonomie van kritische patiënten, de toegenomen mogelijkheden van behandelingen, de veroudering van de bevolking (dementie, maar ook multimorbiditeit en zingevings­vragen) en een aantal ziekten waarvan de toegenomen prevalentie een reflectie is van veranderingen in de maatschappij (obesitas, adhd), het veelvuldig voorschrijven van psychofarmaca door niet-psychiaters, stress in gezinnen, wijken en op het werk, de veranderingen binnen het vakgebied en de verschuiving van psychodynamische naar geprotocolleerde gedragstherapeutische interventies.

Tot slot staan zij stil bij de toenemende rol van alternatieve geneeswijzen en religie in de Amerikaanse context. Dat laatste is een belangrijke notie. Het boek is zeer eenzijdig Amerikaans en geheel vanuit een psychiatrisch perspectief ingezet. De ziekenhuispsychiater in dit boek is een expert op het gebied van angst/depressie, eet- en slaapstoornissen, verslaving en suïcidologie, die zich als medisch specialist verhoudt tot zijn of haar collega’s in alle andere medische specialismen. Volgens dit handboek moet hij of zij van vele markten thuis zijn: van jong tot oud, en ook als het gaat om genderspecifieke geneeskunde.

Dit biedt een unieke inkijk in de kansen van de ziekenhuispsychiater: een waardevolle steun voor de somaticus, die veel onnodig leed en on-
nodige behandelingen kan pareren. Merkwaardig is dat andere spelers binnen het ziekenhuis zoals (klinisch) psychologen of maatschappelijk werkers niet voor lijken te komen, laat staan de psychiater als deel van een multidisciplinair team.

Als handboek lijkt het mij een heel nuttig naslagwerk wanneer men te maken krijgt met een patiënt met een comorbide somatische aandoening waarvan de medicatie of therapieën wellicht iatrogeen psychiatrische symptomen induceren. Ook zijn er behartigenswaardige hoofdstukken over psychiatrische patiënten die een ernstig somatische aandoeningen erbij krijgen. Zo ook de behandeling in samenspraak met betrokken artsen van psychiatrische patiënten met een chronische somatische ziekte (diabetes, reuma, hart- en vaatziekten, nierziekten etc.). De hoofdstukken zijn alle van goede kwaliteit, maar staan relatief op zichzelf.

Dit handboek over de ziekenhuis­psychiatrie lijkt mij een belangrijk aandachtspunt voor de opleiding en een nuttige opfrisser voor die psy­chiaters die wat vervreemd zijn van de somatische geneeskunde. Geen leerboek, maar een uitstekend gedocumenteerd naslagwerk.

R. van der Gaag, psychiater, Arnhem