In paaz , een ‘psychiatrische roman’, beschrijft Myrthe van der Meer haar vijf maanden durende opname op een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis. Ze heeft een prachtige taal en een groot observatievermogen. Ze begrijpt nauwelijks waarom ze is opgenomen. Ze observeert en beschrijft: ‘ De slaapkamer is een bleke combinatie van onbestemd wit gespikkelde muren, twee mintgroene kasten en een groot, grijs prikbord. Grijs en mintgroen lijken de oorlogskleuren van deze paaz. ’

Met een fijn penseel schildert ze de contacten met behandelaren en verpleging. De arts in opleiding tot psychiater die het ene antidepressivum na het andere geeft en die nauwelijks tot haar kan doordringen, de psychiater als een onbereikbare (vader)figuur op de achtergrond, de psycholoog die heel andere visies ventileert dan de medici. De verpleging is er met hun jargon. Hilarische uitleg over het ‘vrijhedenbeleid’: ‘ de basisvrijheid is geen vrijheid ’. Zij zijn op hun sterkst als ze gewoon aardig en persoonlijk zijn. En na ruim drie maanden verneemt de hoofdpersoon per ongeluk dat ze twee vaste persoonlijk begeleiders heeft.

Uiteindelijk heeft de hoofdpersoon veel aan de opname. De paaz wordt een soort correctieve emotionele ervaring, hoe zij omgaat met de andere patiënten, deels patronen uit haar jeugd herhalend en ook herkennend. We zien een proces van verandering, vooral op eigen kracht en vanuit contact met sommige medepatiënten. De paaz als omgeving is steunend, maar de staf lijkt haar nauwelijks te begrijpen. Het beste wat ze doen, is dat ze tonen blij te zijn met haar herstel. Pas daaraan merkt ze dat iedereen meeleeft.

Het is een (h)eerlijk autobiografisch boek. Verplichte kost voor klinische werkers en ontspannend. Het boek is geen aanklacht, maar zet mij wel aan het denken. Moet zo iemand vijf maanden opgenomen zijn, met zoveel verveling, zoveel onrustige nachten door spokende patiënten, met haperende gespreksgroepen, met cliënten die onderling meer psychiatrische visies uitwisselen dan dat de staf lijkt te doen? Moet dat binnen de muren van een algemeen ziekenhuis? Staat dit model voor (een bepaald type van) de paaz ?

Ik zoek een recente beleidsnotitie over paaz ’en, maar vind die niet op internet. Wel vind ik een vpro-interview met Myrthe van der Meer ( http://boeken.vpro.nl/televisie/boeken/2012/4-november.html ). Ze spreekt over haar diagnoses en over schrijven en emoties bij lezers ‘ Je doet er letters in, er komen tranen uit ’. En de psychiater kan gaan puzzelen: wat was er met haar aan de hand, wat heeft geholpen? Advies: eerst het boek lezen, dan tv-kijken! Allebei doen!

R. van Veldhuizen