Als opleider heb ik reikhalzend naar dit boek uitgekeken. Jan Pols houdt zich al vele jaren bezig met het thema supervisie in de opleiding tot psychiater, en het is dan ook zeer verheugend dat hij zijn opvattingen en ervaringen nu in boekvorm heeft gegoten. Over dit belangrijke thema was immers nauwelijks samenhangende literatuur beschikbaar. Recent verscheen het boek Opleiden van medisch specialisten (Ten Cate e.a. 2003), waarin de modernisering van de specialistenopleidingen in Nederland wordt uitgewerkt. Waar dat boek in de eerste plaats interessant is voor opleiders, is het boek van Pols uiterst nuttige lectuur voor zowel de arts in opleiding tot psychiater (aios) als de psychiater die hem of haar superviseert, als de opleider die dit proces overziet, faciliteert en organiseert. Individuele supervisie vormt immers een van de belangrijkste fundamenten van de specialistenopleiding, waarin een rechtstreekse koppeling wordt gemaakt tussen de zorg voor de patiënt en de zich ontwikkelende competenties en attitudes van de aios. Het is dan ook opmerkelijk dat voor het begeleiden van aios'en in een supervisierelatie vooralsnog geen enkele andere scholing wordt verlangd dan het zelf hebben doorgemaakt van dit proces. Dit boek voorziet dus in een grote behoefte en kan een uitgangspunt zijn om het supervisieproces binnen opleidingen beter te structureren en te expliciteren, het repertoire van de supervisors uit te breiden, intervisie te bevorderen, en het vragen van supervisie door aios'en gerichter te maken. Er wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen werkbegeleiding en supervisie, waarbij beide worden geschaard bij het overkoepelende begrip coaching. Bij beide vormen van begeleiding is er sprake van leren in context, te weten de behandeling van een bepaalde patiënt in een bepaalde situatie, en leren in een relatie. Deze relatie is, onder meer door de onvermijdelijke hiërarchie in de dagelijkse werksituatie, niet vrij van problemen. Deze komen later in het boek ter sprake. De verschillen tussen werkbegeleiding en supervisie worden duidelijk uiteengezet, wat kan helpen om deze ook in de praktijk een onderscheiden karakter te geven, zeker als zij door één persoon gelijktijdig worden verzorgd. In de verdere uitwerking komen zowel de inhoudelijke en procesmatige aspecten als de werkrelatie tussen aios en supervisor aan de orde, en ook de ethiek van de begeleidingsrelatie. Daarnaast is er aandacht voor psychotherapiesupervisie, groepssupervisie en leertherapie. In een apart hoofdstuk worden verschillende leer- en denkstijlen uitgewerkt, en de wijze waarop hieraan leiding kan worden gegeven. In de overige hoofdstukken komen onder meer de rol van de opleider ter sprake en veelvoorkomende problemen en conflicten in de opleiding. Het boek is vlot geschreven, met vele praktijkvoorbeelden. Bijzonder nuttig is dat elke paragraaf puntsgewijs wordt samengevat, want het zijn juist die steekwoorden die in niet-optimale supervisiesituaties uitkomst kunnen bieden. Dit boek is een unicum in Nederland en verdient een plaats in elke psychiatrieopleiding, en wel op de tafel van elke aios en elke supervisor opdat hun gesprek aan vorm en inhoud zal winnen. Dat geldt ook als men over deelaspecten andere opvattingen heeft dan de auteur. Sterk aanbevolen.

R.W. Kupka