Waarom dit onderzoek?

Bij vrouwen met schizofreniespectrumstoornissen neemt de effectiviteit van antipsychotica rond de menopauze af. Hoewel we weten dat oestrogeen een beschermend effect heeft op psychose en dit hormoon sterk daalt tijdens de menopauze, is onduidelijk hoe deze verhoogde psychotische kwetsbaarheid het beste behandeld kan worden. Het is niet bekend of systemische menopauzale hormoontherapie (MHT) met oestrogeen een zinvolle aanvulling is op antipsychotica om terugval te voorkomen.

Onderzoeksvraag

Kan MHT het risico op een terugval naar psychose tijdens de menopauze verlagen?

Hoe werd dit onderzocht?

We onderzochten met data van het Finse geboortecohort het effect van MHT op psychotische terugval en psychiatrische opnames bij vrouwen met schizofreniespectrumstoornissen van 40-62 jaar.1 We vergeleken periodes waarin MHT werd gebruikt met periodes waarin deze níét werd gebruikt, binnen één persoon. In totaal waren er 3488 vrouwen met schizofreniespectrumstoornissen die in de periode 1994-2017 MHT gebruikten.

Belangrijkste resultaten

Het gebruik van MHT was geassocieerd met een 16% lager risico op psychotische terugval in vergelijking met niet-gebruik. Het beschermende effect was vooral zichtbaar wanneer er op de leeftijd van 40-55 jaar met MHT werd gestart, maar niet wanneer dit op 56-62-jarige leeftijd gebeurde. Zowel preparaten met alleen oestrogeen als combinatiepreparaten (oestrogeen met een progestageen) boden een vergelijkbare bescherming. Ook de toedieningsvorm (transdermaal of oraal oestrogeen) had weinig invloed op de effectiviteit. Er waren geen duidelijke verschillen tussen specifieke soorten substitutietherapie, alleen combinatiepreparaten met dydrogesteron hadden geen beschermend effect. Daarnaast had tibolon, een synthetisch hormoon met een gecombineerde werking van oestrogeen, progesteron en androgeen, ook geen beschermend effect.

Consequenties voor de praktijk

Deze bevindingen wijzen erop dat MHT een waardevolle rol kan spelen bij het verminderen van psychotische terugval bij vrouwen met schizofreniespectrumstoornissen tijdens de menopauze. Dit ondersteunt het idee dat oestrogenen neuroprotectieve effecten hebben en suggereert dat MHT een aanvullende behandelingsoptie kan zijn voor een kwetsbare groep vrouwen bij wie antipsychotische medicatie onvoldoende effect heeft. Vervolgonderzoek kan bijdragen aan het verduidelijken van het optimale moment om te starten met MHT en kan inzicht bieden in welke preparaten mogelijk effectiever zijn dan andere.

Literatuur

1 Brand BA, Sommer IE, Gangadin SS, Tanskanen A, Tiihonen J, Taipale H. Real-world effectiveness of menopausal hormone therapy in preventing relapse in women with schizophrenia or schizoaffective disorder. Am J Psychiatry 2024; 181: 893-900.